Peter regisseerde zijn afscheid en was heel duidelijk in hoe hij het wilde. “Geen poppenkast, dus geen open kist.” Voor de begrafenis gold wat hem betreft: “Alleen de naaste familie en beste vrienden van mij en jullie. Geen pottenkijkers.” Desondanks zullen wij met best nog een grote groep mensen naar de begraafplaats gaan.

Nog eenmaal begeleiden Ruud, Suzanne, Hessel, Rieneke, Arjan, Jolien, Eric en Rolf hun vriend. Het is een loodzware gang die zij en wij moeten gaan.

Wanneer wij op de begraafplaats zijn aangekomen, reiken Peters vrienden alle aanwezigen een kiezelsteen aan. Het is een eeuwenoud gebaar waarmee met name joden hun doden eren en de herinnering aan hun dierbaren levend houden. Wij vinden dit ook een mooie gedachte. De onvergankelijkheid van de stenen zal symbool staan voor de voortdurende liefde en eeuwige verbondenheid die wij met Peter voelen. Zijn naam zal blijven klinken en de betekenis van zijn naam zal ons tot steun zijn wanneer wij het moeilijk hebben. Peter betekent in het Grieks ‘rots’. Dat is wat hij was, is en blijft voor ons: een rots waarop wij konden bouwen en vertrouwen. In het diepst van ons gemis zullen wij ons kunnen optrekken aan zijn rijke nalatenschap.

Bij het graf aangekomen plaatsen ooms van Peter de kist met zijn lichaam op het graf. Jan spreekt nog een paar woorden van troost en bemoediging. Wanneer de kist de aarde indaalt, barst een heftige, lokale regenbui los. Alsof de hemel ons wil laten weten dat ook daar gehuild wordt om het verloren leven van deze bijzondere, betekenisvolle mens. Even plotseling als het begon houdt het ook weer op met regenen en breekt de zon door. Het heeft er alle schijn van dat onze zoon nog even iets van zich wilde laten zien…

Op ons verzoek trekken de genodigden langs het graf om hun stenen achter te laten en hun herinneringen mee te nemen. Tranen vloeien. Wanneer mijn oude, breekbare moedertje voor het graf haar steen neerlegt en weer gaat staan, schudt zij verbeten haar hoofd. Ik weet wat zij denkt: “Dit klopt niet…” Zij zei eerder al tegen mij: “Ik had eerst moeten gaan.”

Pas als iedereen uit het zicht is verdwenen, gaan wij voor het graf staan. Ik sla mijn armen om Hetty en Ester heen, zij omarmen mij. Wij zullen vanaf nu met z’n drieën verder gaan en Peter dragen in ons hart. We weten dat hij nog vaak zal spreken en op ontelbare manieren van zich zal laten horen. Dan verlaten ook wij de begraafplaats om terug te gaan naar het kerkcentrum. Daar zullen we nog even samen zijn met familie en vrienden om een draad van leven op te pakken.

Het wordt een bijzonder samenzijn. Wij ervaren de oprechte betrokkenheid als een warme deken van troost die om ons heen gelegd wordt. Toch zijn wij blij wanneer wij naar huis kunnen gaan om onze vermoeide lichamen en geesten de rust te gunnen waarnaar deze zo verlangen. Een paar uur slapen. Met Jan en zijn vrouw Alet spreken we af om aan het einde van de dag samen uit eten te gaan. Dan ook zullen wij het glas heffen en zeggen: “Lechajim, op het leven!”

Wat je ook doet
Waar je ook gaat
Wanneer je me nodig hebt
Fluister gewoon mijn naam
En ik kom eraan

Afscheid nemen bestaat niet.